دیپلماسی برای بقای برجام؛ راهی گشوده اما خطیر

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، چند روز پیش در جریان نشست وزیران امور خارجه ایران و گروه 1+4، بیانیه ای ده ماده ای در حمایت از برجام انتشار یافت اما راهکارهای ملموس و عینی آن برای مقابله با تحریم های آمریکا آن طور که انتظار می رفت، برجسته نبود. از این رو دکتر «حسن روحانی» رئیس جمهوری آن را ناامید کننده خواند و برای نجات برجام خواستار حمایت های جدی تری از جانب رهبران اتحادیه اروپا شد. 
بی تردید از سرگیری تحریم ها علیه ایران با ادامه پایبندی تهران به برجام قابل جمع نیست. در صورتی که طرف اروپایی از تضمین منافع ملی ایران سر باز زند یا ناتوان بماند، عمر برجام پایان خواهد یافت. بنابراین، ناظران تداوم مذاکرات برای رسیدن به راهکارهای عملی در برابر اقدامات واشنگتن را بهترین گزینه پیش رو می دانند. 
در این ارتباط، «عبدالرضا فرجی راد» مدیر کل سابق اروپای وزارت امور خارجه در گفت وگو با روزنامه «سازندگی» بر ضرورت تداوم مذاکره با طرف اروپایی تاکید کرد. به باور وی، بسته ای را که به وزیر امور خارجه کشورمان ارائه شده است، نمی توان به طور کلی نفی کرد چرا که برخی از خواسته های ایران را شامل می شود. اما از طرفی باید توجه داشت که تعهد کتبی در آن نیست و همه آن چه که ایران باید به آن دست یابد با توجه به توانمندی های اروپا که البته محدودیت هایی دارد، گنجانده نشده است. 
به گفته دیپلمات پیشین کشورمان، این موضوع باید در چند دور مذاکره مورد بررسی قرار گیرد. همچنین راهکارهایی مشخص شود تا نفت ایران خریداری و پول نفت به ایران وارد شود. ضمن این که لازم است شرکت های کوچک هر چه سریعتر وارد بازار ایران شده و در کشورمان سرمایه گذاری کنند. 
علاوه بر نقش موثر بازیگران اروپایی عضو برجام، نباید نقش روسیه را در ماندگاری یا ناکامی توافق هسته ای نادیده انگاشت. مدیر کل سابق اروپای وزارت امور خارجه بر این باور است که ایران دقیقا نمی داند موضع روسیه در رابطه با تحریم ها چیست و چه اقداماتی انجام می دهد. شاید در کوتاه مدت به نفع مسکو باشد که ایران مورد تحریم های نفتی و گازی قرار گیرد چرا که صادرات انرژی آنها افزایش خواهد یافت. 
روسیه می تواند وارد گفت وگوهای جدید در مورد ایران با آمریکا شود. واشنگتن تلاش می کند تا علاوه بر فشار اقتصادی، فشار سیاسی نیز علیه ایران اعمال کند. «دونالد ترامپ» قصد دارد با امتیاز دادن به روس ها بخشی از این سیاست ها را بر ایران تحمیل کند. از طرفی همکاری هایی که میان مسکو و واشنگتن در حال انجام است، حساسیت اروپایی ها را برانگیخته چرا که این موضوع به ضرر اروپا تمام خواهد شد. 
مدتی است که برخی تحلیلگران از ضعف اراده و توان اندک اروپا را در مقابل فشارهای آمریکا سخن به میان می آورند و بر مذاکره مستقیم با مقامات آمریکا تاکید می کنند. حال این دو پرسش به ذهن می رسد که آیا اروپا اراده و همچنین توانایی ایستادگی در برابر فشارهای آمریکا را دارد یا خیر؟ آیا می توان با رئیس جمهوری تاجر مآب و دلال آمریکا وارد مذاکراتی برد- برد شد؟ 
در این ارتباط «علی بیگدلی» کارشناس مسائل بین المللی در گفت وگو با روزنامه «قانون» اظهار کرد: اکنون شرایطی در ایران حاکم است که روز به روز سخت‌ تر می‌ شود.13 مرداد مهلت 93 روزه توقف تحریم‌ های مرحله اول به پایان می‌ رسد. در مرحله دوم، نفت و تجارت دریایی و...تحریم می ‌شود. اگر به آن مرحله برسیم، راه زیادی برای ما باقی نمی ‌ماند. اگر قرار باشد نظام را حفظ کنیم و خود را درگیر جنگ ناخواسته نکنیم، نزدیک ترین و صحیح ترین راه مذاکره است و در مذاکره می‌توانیم سهم خود را بگیریم. 
این مدرس دانشگاه به تشریح اختلافات موجود بین اروپا و آمریکا پرداخته و معتقد است که آنها از فرصت های همکاری با یکدیگر چشم پوشی نخواهند کرد. از نگاه بیگدلی، اتحادیه اروپا سینه چاکی که برای حفظ برجام داشت، به خاطر حفظ پرستیژ خود بود و اینکه بازار ایران را در دست خود داشته باشد. تحریم تجاری آمریکا علیه اتحادیه اروپا و وضع تعرفه برای کالاهای آن، مقداری اروپا را وارد بلاتکلیفی کرد. 
وی ادامه داد: من تصور نمی ‌کنم که اتحادیه اروپا ترجیح بدهد به طرف ایران بیاید و از آمریکا جدا شود. این کار برای اتحادیه اروپا مقدور نیست، اروپا سالیانه حدود 1200 میلیارد دلار مبادله بازرگانی با آمریکا دارد و این فرصت را از دست نخواهد داد. اتحادیه اروپا از ایران فاصله خواهد گرفت اما فاصله گرفتن از ایران به معنی قطع رابطه کامل با ایران نیست و ایران با اتحادیه اروپا می‌ تواند در سطح پایین‌ تری رابطه تجاری خود را حفظ کند. 
در مقابل، برخی ناظران بر این باورند که با ترامپ و نزدیکان تندروی او همچون «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی و «نیکی هیلی» نماینده این کشور در سازمان ملل، نمی توان به نتیجه مقبولی دست یافت به خصوص که تاثیر دشمنان منطقه ای ایران از بازیگران عرب منطقه گرفته تا مقامات رژیم صهیونیستی و لابی پر نفوذ این رژیم در آمریکا (ایپک) بر کابینه جمهوریخواه ترامپ مشهود است. 

پژوهش **9242**9279